Zelfamputatie en hergroei.

Mensen zijn kwetsbare dieren: bij gevaar kunnen ze zich niet snel camoufleren zoals een kameleon, mensen kunnen niet wegvliegen zoals een vogel, niet zo snel wegrennen als bijvoorbeeld een paard en ze zijn zonder zwemvliezen ook niet gebouwd om fatsoenlijk te kunnen zwemmen.

Heb jij als kind wel eens een hagedis bij de staart gepakt? En merkte je toen dat het beest, tot je stomme verbazing,  er tóch vandoor ging? En dat jij bleef staan met die nog kronkelende staart in je hand?

Autotomie is het vermogen van sommige dieren om een lichaamsdeel af te werpen als ze worden aangevallen of vastgehouden. Want ZELFAMPUTATIE, dát is er wat bij een hagedis gebeurt. Na te zijn afgeworpen blijft de staart kronkelen. Hierdoor zal de aandacht van de vijand worden afgeleid zodat de hagedis kan ontsnappen. De staart groeit wel weer aan, maar blijft kleiner doordat de staartwervels niet aangroeien. Een Mexicaanse salamander, de axolotl, kan een vermiste poot laten aangroeien en ook hart, ruggenmerg en hersenen weer repareren. Hazelwurmen en hooiwagens doen in noodgeval aan zelfamputatie. Zeesterren kunnen verloren of beschadigde delen van het lichaam ook regenereren.

Fotografie Afanja-Drachten.

Een kleine worm is tot nog veel grotere dingen in staat: het diertje kan een ontbrekend lichaamsdeel in zijn geheel regenereren. Een worm kan zelfs wanneer het beestje de kop kwijtraakt, een nieuw brein met omhulsel kweken. Die dieren beschikken namelijk altijd over stamcellen die in vrijwel elke soort cel kunnen worden veranderd en een systeem waardoor die cellen op de juiste plaats terecht komen om daar hun werk te doen. Hoe de worm dat doet, was lang een raadsel, maar wetenschappers hebben het betreffende gen eindelijk gevonden.

Sinds mijn jeugdige constatering ( zo’n 65 jaar geleden) dat ook een zeester blijft leven zonder zo’n aanhangsel, spookte het in mijn bovenkamertje rond dat het wel mooi zou zijn als ook mensen een lichaamsdeel zouden kunnen laten aangroeien. Want bij het kwijtraken van een hand of been is Leiden in last: het kost nogal wat aan tempo, voorzieningen en medische expertise om het een of ander weer recht te zetten.

Intussen is m.i. de wetenschap op dit terrein maar een kleine stap verder. Een begin was er wel: de kwijtgeraakte top van een vinger van ene Lee Spievak groeide weer aan met behulp van Pixie Dust. Dat poeder, bestaande uit cellen uit een varkensblaas, geeft het lichaam signalen om weefsel opnieuw aan te maken en verwijdert signalen voor het aanmaken van littekenweefsel. En nu zijn er miljoenen beschikbaar gekomen om deze regeneratieve geneeskunde verder te ontwikkelen. Ook al is de kennis nu nog in het stadium van het laten teruggroeien van vingertopjes, het zal duidelijk zijn dat er een enorme belofte uitgaat van deze ontwikkeling.